Onze voorlaatste en 11de “Wijze” is arts, journaliste en Medisch Directeur van het weekblad “de Huisarts”. Zij volgt reeds gedurende lange tijd de problematiek rond darmkanker en heeft van in het prille begin interesse getoond in ons project. Nu krijgt zij het “vrije woord”…
Screenen en zelfs meer
Voor mij als medisch journalist is het een uitgemaakte zaak: als een collega iets te melden heeft, dan is het mijn taak daaraan een stem te verlenen in de media waarvoor ik werk. Zo kwam ik in contact met dokter Luc Colemont, toen hij in het Vlaamse land zijn omzwervingen aanvatte om huisartsen te wijzen op het nut en de noodzaak van screening naar dikkedarmkanker. Zijn optreden was des te markanter omdat het samenviel met een aantal andere initiatieven van dezelfde strekking.
Domus Medica, de wetenschappelijke vereniging van Vlaamse huisartsen, had net een aanbeveling gepubliceerd die duidelijk maakte hoe de eerste lijn naar kwaadaardigheden van het lage spijsverteringsstelsel kon speuren, nog voor de patiënt met klachten op het spreekuur kwam. Ongeveer tegelijk ging de Vlaamse overheid van start met een pilootstudie om de praktische aspecten van screening naar dikkedarmkanker af te tasten. Intussen hadden drie jonge huisartsen uit de streek van Buggenhout hun lokale collega’s meegenomen in een project waarbij de richtlijn van Domus Medica op een georganiseerde manier werd toegepast – ze zouden hiervoor van het Riziv een welverdiende onderscheiding krijgen. Wie in deze opsomming vergeten is, neme het mij niet kwalijk. Rond 2008 kwam bij ons vanuit verschillende hoeken een beweging op gang, die werk kon maken van wat al enige tijd als een dwingende medische behoefte opdoemde. Mensen die nog betwijfelen dat screenen naar dikkedarmkanker ons dienstig kan zijn, gaan stilaan behoren tot een zeldzaam ras dat met uitsterven is bedreigd.
Screening naar dikkedarmkanker heeft veel weg van een buitenkans, al was het maar omdat men niet zomaar naar gelijk welke tumor kan screenen. Als men met screening aan de slag wil, dan moet men immers nagaan of er aan een aantal welomschreven voorwaarden is voldaan. Eén daarvan is de beschikbaarheid van een betrouwbare opsporingstest, maar die bestaat lang niet voor alle tumoren. In verband met dikkedarmkanker heeft de geneeskunde wél het nodige in haar trukendoos. Als een tumor dat uitzonderlijke statuut geniet, zou het dom zijn de opportuniteit te laten liggen.
Screening beantwoordt aan een waaier van lovenswaardige principes: het resultaat ervan is niet alleen meer gezondheid en welzijn, maar ook meer gelijkheid. Het vroegtijdig opsporen en verwijderen van kanker valt immers een stuk goedkoper uit dan behandeling in geavanceerde stadia. Dat is geen gering gegeven. Ondanks onze degelijk uitgebouwde ziekteverzekering, is het toch telkens weer even schrikken als men nagaat welke bedragen een zwaar behandelde patiënt uit eigen zak moet bijpassen. Recentelijk meldde een publicatie in European Journal of Cancer dat personen uit armere middens het bij dikkedarmkanker moeten stellen met een minder gunstige behandelingsuitkomst en een hogere sterfte; dat geldt zowel voor Europa als voor de Verenigde Staten(1). Om de sociale oneffenheden zo keurig mogelijk uit te vlakken, is er behoefte aan informatiekanalen die met de screeningboodschap tot de minst bereikbare segmenten van de bevolking doordringen. Dankzij hun inzet brengen de hierboven opgesomde actoren dit einddoel een stuk dichterbij.
Uiteraard mogen we het niet bij screening laten, want in het leven van alledag kunnen we kanker bestrijden door het optimaliseren van onze levensgewoonten. Het wetenschappelijke onderzoek heeft zich decennialang blauw gezocht naar omgevingsfactoren die het risico van kanker bepalen. Hier en daar is dat aardig gelukt, getuige het stigma dat de sigaret voortaan met zich meedraagt. Maar voor een aantal voedingscomponenten blijft de situatie minder duidelijk. Experts stellen de laatste tijd in toenemende mate dat we ons daarover niet noodzakelijk het hoofd hoeven te breken: gezonde voeding in haar geheel heeft een gunstige weerslag op de incidentie van kanker. Het belangrijkste mechanisme is waarschijnlijk dat het lichaamsgewicht erdoor onder controle blijft(2). Bij zwaarlijvigheid scheidt het lichaam substanties af die de groei van tumoren aanzwengelen. Gewichtsverlies corrigeert deze anomalie, net zoals lichaamsbeweging.
Toch is ook gezond leven geen panacee, want op wondermiddelen kan de strijd tegen kanker niet rekenen. Daarom moeten we knokken op verschillende fronten tegelijk. Het liefst met z’n allen.
Referenties:
1. Aerts MJ, Lemmens VEPP, Louwman MWJ, et al. Socioeconomic status and changing inequalities in colorectal cancer? A review of the associations with risk, treatment and outcome. Eur J Cancer. 2010.
2. Mitka M. Study further erodes evidence for eating fruit and vegetables to prevent cancer. JAMA 2010;303(21):2127-8.
